Hướng dẫn cách nấu các món ăn ngày Tết miền Bắc truyền thống

Tết Nguyên Đán luôn là dịp lễ quan trọng nhất trong văn hóa Việt Nam, đặc biệt là với người dân miền Bắc. Mâm cỗ Tết miền Bắc không chỉ là những món ăn ngon mà còn chứa đựng bao tinh hoa ẩm thực, thể hiện sự sum vầy, lòng thành kính và ước vọng một năm mới an lành. Việc chuẩn bị cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc từ lâu đã trở thành một nét văn hóa, một truyền thống được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá những món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ Tết của người Bắc, với hướng dẫn chi tiết để bạn có thể tự tay chuẩn bị những món ăn đậm đà hương vị quê hương ngay tại nhà.

Mỗi món ăn đều mang một ý nghĩa riêng, từ chiếc bánh chưng vuông vắn tượng trưng cho đất trời, món nem rán giòn rụm với ý nghĩa đủ đầy, đến bát canh măng móng giò ấm nóng mang hy vọng về sự thịnh vượng. Hãy cùng cholaithieu.com bắt tay vào hành trình khám phá và chế biến những món ăn đặc sắc này, để mâm cỗ Tết nhà bạn thêm phần trọn vẹn và ý nghĩa.

Nội Dung Bài Viết

Nền tảng ẩm thực Tết miền Bắc: Sự tinh tế và đủ đầy

Có thể bạn quan tâm: Khám Phá Cách Nấu Các Món Ăn Tứ Xuyên Ngon Chuẩn Vị Tại Nhà

Ẩm thực Tết miền Bắc nổi bật với sự tinh tế, chú trọng vào hương vị tự nhiên của nguyên liệu và sự hài hòa trong cách phối hợp. Các món ăn thường không quá cay, không quá béo, mà thiên về vị thanh đạm, đậm đà vừa phải, phản ánh phong cách sống của người dân nơi đây. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa ẩm thực, mâm cỗ Tết truyền thống của người miền Bắc thường có từ 6 đến 8 món chính, tượng trưng cho sự trọn vẹn, đủ đầy. Đây không chỉ là những món ăn để thưởng thức mà còn là cách để thể hiện lòng hiếu khách và sự chu đáo của gia đình. Sự tỉ mỉ trong khâu chuẩn bị, từ việc chọn lựa nguyên liệu tươi ngon nhất đến quá trình chế biến công phu, đã làm nên nét đặc trưng không thể trộn lẫn của ẩm thực Tết miền Bắc. Món ăn Tết miền Bắc không chỉ ngon mà còn phải đẹp mắt, thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ trong gia đình.

Người miền Bắc tin rằng, mâm cỗ Tết thịnh soạn, đẹp mắt sẽ mang lại may mắn và tài lộc cho cả năm. Chính vì vậy, việc chuẩn bị cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc luôn được đặt lên hàng đầu, là một trong những niềm vui lớn nhất khi Tết đến xuân về.

Bánh Chưng: Linh hồn của mâm cỗ Tết

Có thể bạn quan tâm: Tổng Hợp Cách Nấu Các Món Ăn Sáng Đơn Giản, Nhanh Gọn Cho Mọi Gia Đình

Bánh chưng là món ăn biểu tượng, là linh hồn của Tết miền Bắc. Chiếc bánh chưng xanh vuông vắn, được gói ghém cẩn thận từ gạo nếp cái hoa vàng, đỗ xanh, thịt ba chỉ và tiêu, hành, thể hiện lòng biết ơn của con cháu với tổ tiên và đất trời. Quá trình gói và luộc bánh chưng thường diễn ra trong đêm 30 Tết, là dịp để cả gia đình quây quần, cùng nhau chuẩn bị đón năm mới. Hương thơm của lá dong, của nếp mới lan tỏa khắp căn nhà, tạo nên một không khí Tết ấm cúng và khó quên. Để có được chiếc bánh chưng ngon, dẻo và xanh mướt, bí quyết nằm ở khâu chọn nguyên liệu và kỹ thuật gói, luộc.

Nguyên liệu cần chuẩn bị cho bánh chưng

Để thực hiện cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc với món bánh chưng, bạn cần những nguyên liệu sau:

Gạo nếp cái hoa vàng: 2 kg, loại nếp dẻo thơm, hạt mẩy đều.
Đỗ xanh không vỏ: 500g.
Thịt ba chỉ: 500g, chọn miếng thịt có cả nạc và mỡ để bánh không bị khô.
Lá dong: Khoảng 30-40 lá tươi, xanh mướt.
Lạt tre: Khoảng 20 chiếc, chẻ mỏng và mềm.
Gia vị: Muối, hạt tiêu xay, hành khô.

Các bước gói và luộc bánh chưng

Sơ chế nguyên liệu:
- Gạo nếp vo sạch, ngâm nước ấm khoảng 8-10 tiếng (hoặc qua đêm), sau đó vớt ra để ráo, trộn với 2 muỗng cà phê muối.
- Đỗ xanh ngâm mềm, đãi sạch vỏ, hấp chín và giã nhuyễn (hoặc xay), trộn với 1 muỗng cà phê muối và chút tiêu.
- Thịt ba chỉ rửa sạch, thái miếng dài khoảng 5-7cm, ướp với 1 muỗng cà phê muối, 1 muỗng cà phê tiêu, hành khô băm nhỏ trong khoảng 30 phút.
- Lá dong rửa sạch, lau khô, cắt bớt sống lá và mép lá cho vuông vắn. Lạt tre ngâm nước cho mềm.
Gói bánh: Trải 2 lá dong úp vào nhau, đặt thêm 2 lá dong ngửa lên trên theo hình chữ thập. Đặt khuôn gói bánh vào giữa, rải một lớp gạo nếp, đến một lớp đỗ xanh, đặt miếng thịt ba chỉ vào giữa, rồi phủ thêm một lớp đỗ xanh và cuối cùng là một lớp gạo nếp. Gấp lá dong lại và dùng lạt buộc chặt thành hình vuông.
Luộc bánh: Xếp bánh vào nồi, đổ nước ngập bánh. Luộc trong khoảng 8-12 tiếng tùy kích thước bánh và loại nồi. Trong quá trình luộc, cần thường xuyên tiếp thêm nước sôi để bánh luôn ngập nước. Sau khi bánh chín, vớt ra, rửa sạch lớp nhựa bánh bên ngoài, ép bánh dưới vật nặng khoảng 6-8 tiếng để bánh ráo nước, săn chắc và để được lâu hơn.

Nem Rán (Chả Giò): Món khai vị không thể thiếu

Có thể bạn quan tâm: Cách Nấu Cánh Gà Chua Ngọt: Công Thức Đậm Đà Hấp Dẫn Tại Nhà

Nem rán, hay còn gọi là chả giò, là món ăn quen thuộc và được yêu thích trong các bữa tiệc, đặc biệt là trên mâm cỗ Tết miền Bắc. Vỏ nem giòn rụm, nhân nem thơm ngon đậm đà với sự kết hợp của thịt băm, miến, mộc nhĩ, nấm hương, trứng và các loại rau củ. Món nem rán không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa của sự đủ đầy, sung túc. Bí quyết để nem rán giòn lâu và không ngấm dầu nằm ở kỹ thuật pha nhân và cách chiên. Khi tìm hiểu về cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc, nem rán luôn là một lựa chọn hàng đầu.

Nguyên liệu chuẩn bị nem rán

Thịt nạc vai heo: 500g, băm nhỏ hoặc xay.
Tôm tươi: 200g, bóc vỏ, băm nhỏ.
Trứng gà: 2 quả.
Miến dong: 50g, ngâm mềm, cắt ngắn.
Mộc nhĩ, nấm hương: Mỗi loại 20g, ngâm nở, thái nhỏ.
Hành tây: 1 củ nhỏ, băm nhỏ, vắt bớt nước.
Cà rốt: 1 củ nhỏ, thái sợi hoặc băm nhỏ.
Hành lá, rau mùi: Thái nhỏ.
Bánh đa nem: Loại bánh đa nem mỏng, dai, không rách.
Gia vị: Nước mắm, hạt tiêu, đường, dầu ăn.

Cách chế biến nem rán giòn rụm

Trộn nhân nem: Cho thịt băm, tôm băm, trứng, miến, mộc nhĩ, nấm hương, hành tây, cà rốt, hành lá, rau mùi vào tô lớn. Nêm 2 muỗng canh nước mắm, 1 muỗng cà phê hạt tiêu, 1 muỗng cà phê đường. Trộn đều tất cả các nguyên liệu và ướp khoảng 15-20 phút cho ngấm gia vị.
Gói nem: Trải bánh đa nem ra, dùng chổi nhỏ phết một lớp nước pha giấm hoặc bia lên bề mặt bánh để bánh mềm dễ gói và khi chiên sẽ giòn hơn. Cho một lượng nhân vừa đủ vào giữa mép bánh, gấp hai bên mép bánh vào rồi cuộn tròn chặt tay.
Chiên nem: Đun nóng dầu ăn trong chảo. Khi dầu đủ nóng, hạ nhỏ lửa và cho nem vào chiên. Chiên nem hai lần để đảm bảo nem giòn lâu:
- Lần 1: Chiên nem ở lửa vừa đến khi nem chuyển màu vàng nhạt, vớt ra để ráo dầu. Việc này giúp nem chín đều từ bên trong.
- Lần 2: Khi gần đến bữa ăn, đun nóng lại dầu ở lửa lớn hơn, cho nem vào chiên lại đến khi nem vàng ruộm, giòn tan. Vớt ra đặt lên giấy thấm dầu.
  Nem rán thường được ăn kèm với bún, rau sống và nước chấm chua ngọt.

Giò Lụa, Giò Thủ: Món ăn truyền thống đặc trưng

Giò lụa và giò thủ là hai món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ Tết của người miền Bắc. Giò lụa (chả lụa) với vị ngọt thanh, giòn dai của thịt heo quết nhuyễn, được gói trong lá chuối và luộc chín. Giò thủ (giò xào) lại hấp dẫn bởi sự tổng hợp của nhiều loại nguyên liệu như tai heo, mũi heo, lưỡi heo, thịt chân giò, mộc nhĩ, nấm hương, xào chín rồi nén chặt. Cả hai món giò đều thể hiện sự khéo léo và cầu kỳ trong ẩm thực truyền thống, góp phần làm phong phú thêm cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc. Theo một khảo sát của Viện Văn hóa Ẩm thực Việt Nam năm 2022, giò lụa và giò thủ là hai trong số những món ăn được người dân miền Bắc yêu thích nhất trong dịp Tết.

Cách làm Giò Lụa tại nhà

Để làm giò lụa truyền thống, bạn cần:

Thịt nạc thăn heo: 1 kg, chọn miếng thịt tươi ngon, không dính mỡ.
Nước mắm ngon: 2 muỗng canh.
Đường: 1 muỗng cà phê.
Hạt tiêu xay: 1 muỗng cà phê.
Bột năng: 1 muỗng canh (tùy chọn, giúp giò dai hơn).
Lá chuối: Tươi, sạch, đã hơ qua lửa hoặc trụng nước sôi cho mềm.
Dây lạt hoặc dây dù: Để buộc giò.

Các bước thực hiện:

Sơ chế thịt: Thịt heo rửa sạch, thái miếng nhỏ, cho vào máy xay thịt hoặc máy xay sinh tố cùng với nước mắm, đường, hạt tiêu và bột năng. Xay thật nhuyễn và mịn, đến khi thịt có độ dẻo, quánh. Quá trình này cần xay nhanh và giữ lạnh thịt để giò được dai.
Gói giò: Trải lá chuối ra, xếp khoảng 2-3 lớp lá. Cho phần thịt đã xay vào giữa, cuộn chặt tay và định hình thành hình trụ tròn. Dùng lạt hoặc dây dù buộc chặt xung quanh, đảm bảo giò được nén chặt nhất có thể.
Luộc giò: Đun sôi nước, cho giò đã gói vào luộc khoảng 45 phút đến 1 tiếng tùy độ lớn của cây giò. Giò chín vớt ra, để nguội và ráo nước.

Giò Thủ: Sự hòa quyện của hương vị

Nguyên liệu:

Tai heo, mũi heo, lưỡi heo: Mỗi loại 200g, đã làm sạch.
Thịt chân giò: 200g.
Mộc nhĩ, nấm hương: Mỗi loại 20g, ngâm nở, thái sợi.
Hành khô: 2 củ, băm nhỏ.
Nước mắm, hạt tiêu, gia vị vừa đủ.

Cách làm:

Sơ chế: Tai, mũi, lưỡi heo và thịt chân giò luộc sơ qua với gừng, muối để loại bỏ mùi hôi. Vớt ra rửa sạch, thái miếng mỏng vừa ăn.
Xào nhân: Phi thơm hành khô với chút dầu ăn. Cho thịt và các loại tai, mũi, lưỡi vào xào săn. Nêm nước mắm, hạt tiêu, gia vị cho vừa miệng. Xào đến khi thịt và các nguyên liệu thấm đều gia vị.
Thêm mộc nhĩ, nấm hương: Cho mộc nhĩ, nấm hương vào xào cùng, đảo đều tay.
Nén giò: Khi các nguyên liệu đã chín và thấm vị, cho toàn bộ hỗn hợp vào khuôn nén giò hoặc dùng chai nhựa đã cắt sẵn, nén chặt tay. Để giò nguội hoàn toàn và đặt vào tủ lạnh khoảng 6-8 tiếng (hoặc qua đêm) để giò đông và săn chắc.
Khi ăn, thái giò thành từng lát mỏng, chấm kèm nước mắm ớt.

Canh Măng Móng Giò: Ấm lòng ngày Tết

Bát canh măng móng giò nóng hổi, thơm lừng là một món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ Tết miền Bắc. Vị ngọt của móng giò hầm nhừ, quyện với vị bùi của măng khô, tạo nên một hương vị đặc trưng, vừa thanh đạm vừa đậm đà. Món canh này không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa về sự sung túc, đoàn viên. Việc hầm măng móng giò đòi hỏi sự kiên nhẫn để móng giò mềm nhừ và măng thấm vị, nhưng kết quả chắc chắn sẽ không làm bạn thất vọng. Đây là một phần quan trọng trong cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

Móng giò heo: 1 kg, chọn loại móng trước nhiều thịt.
Măng khô lưỡi lợn: 200g.
Hành khô: 2 củ, băm nhỏ.
Nước mắm, gia vị, hạt tiêu, hành lá, rau mùi.

Các bước chế biến canh măng móng giò

Sơ chế măng khô: Măng khô rửa sạch, ngâm nước lạnh ít nhất 2-3 ngày, thay nước thường xuyên để măng nở mềm và loại bỏ độc tố. Sau đó, luộc măng nhiều lần với nước sạch cho đến khi măng mềm hoàn toàn và hết vị đắng. Vớt măng ra, để nguội, tước hoặc thái miếng vừa ăn. Xào măng với chút dầu và nước mắm cho măng thấm vị.
Sơ chế móng giò: Móng giò cạo sạch lông, rửa sạch, chặt miếng vừa ăn. Luộc sơ qua với chút muối và gừng để loại bỏ mùi hôi, rửa sạch lại.
Hầm canh: Phi thơm hành khô với chút dầu ăn. Cho móng giò vào xào săn, nêm nước mắm, gia vị cho vừa miệng. Đổ nước vào ngập móng giò, đun sôi rồi hạ nhỏ lửa, hầm khoảng 1-1.5 tiếng cho móng giò mềm nhừ.
Hoàn thành: Khi móng giò đã mềm, cho măng đã xào vào hầm tiếp khoảng 30 phút nữa để măng thấm vị và nước dùng ngọt hơn. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn. Múc canh ra bát, rắc hành lá, rau mùi thái nhỏ và hạt tiêu xay.

Gà Luộc Lá Chanh: Đơn giản mà tinh tế

Gà luộc lá chanh là món ăn quen thuộc nhưng luôn có mặt trên mâm cỗ Tết của người miền Bắc. Món ăn này được yêu thích bởi sự đơn giản trong cách chế biến nhưng lại mang hương vị thơm ngon đặc trưng, da gà vàng óng, thịt gà ngọt mềm, quyện cùng mùi thơm của lá chanh. Gà luộc còn tượng trưng cho sự no đủ, sung túc và một khởi đầu thuận lợi. Bí quyết để có đĩa gà luộc ngon là chọn gà ta tươi ngon và kỹ thuật luộc vừa tới để thịt gà không bị dai hay bở. Đây là một món ăn không thể thiếu khi nhắc đến cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc.

Nguyên liệu chuẩn bị

Gà ta: 1 con (khoảng 1.2 – 1.5 kg), chọn gà mái tơ.
Lá chanh: Khoảng 10-15 lá tươi.
Gừng: 1 củ.
Hành khô: 2 củ.
Muối hạt.

Cách luộc gà lá chanh ngon đúng điệu

Sơ chế gà: Gà làm sạch, dùng muối hạt xát đều bên trong và bên ngoài để loại bỏ mùi hôi, rửa sạch lại bằng nước. Có thể dùng nghệ tươi giã nát xát lên da gà để da có màu vàng đẹp mắt hơn khi luộc.
Luộc gà: Xếp gừng thái lát, hành khô đập dập và một vài lá chanh xuống đáy nồi. Đặt gà vào, úp bụng gà xuống. Đổ nước lạnh ngập khoảng 2/3 con gà. Cho thêm 1 muỗng cà phê muối vào.
Quy trình luộc:
- Đun lửa lớn đến khi nước sôi bùng lên, vớt bọt.
- Hạ nhỏ lửa, đun liu riu khoảng 10-15 phút tùy độ lớn của gà.
- Tắt bếp, đậy vung và ủ gà trong nồi khoảng 15-20 phút nữa để gà chín đều từ từ mà không bị khô.
- Sau đó, vớt gà ra ngâm ngay vào thau nước đá lạnh có pha chút muối (khoảng 10-15 phút) để da gà giòn, săn chắc và có màu vàng óng đẹp.
Trình bày: Gà nguội, chặt miếng vừa ăn, xếp ra đĩa. Rắc lá chanh thái sợi lên trên. Gà luộc thường được chấm với muối tiêu chanh ớt hoặc nước mắm gừng.

Nộm Thập Cẩm: Món ăn giải ngán thanh mát

Sau những món ăn nhiều đạm, nhiều chất béo, món nộm thập cẩm thanh mát, chua ngọt sẽ là lựa chọn tuyệt vời để cân bằng hương vị trên mâm cỗ Tết. Nộm thập cẩm thường kết hợp nhiều loại rau củ quả tươi giòn như đu đủ xanh, cà rốt, dưa chuột, tai heo luộc thái sợi, thịt gà xé phay, lạc rang giã dập và nước mắm chua ngọt. Món nộm không chỉ giúp giải ngán hiệu quả mà còn cung cấp nhiều vitamin và chất xơ. Đây là món ăn thường được các gia đình đưa vào danh sách cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc để làm phong phú mâm cỗ.

Nguyên liệu làm nộm thập cẩm

Tai heo: 1 cái, làm sạch, luộc chín, thái sợi.
Thịt gà: 100g, luộc chín, xé phay.
Đu đủ xanh: 1/2 quả, gọt vỏ, bỏ hạt, bào sợi.
Cà rốt: 1 củ, gọt vỏ, bào sợi.
Dưa chuột: 1 quả, bỏ ruột, thái lát mỏng hoặc bào sợi.
Lạc rang: 50g, giã dập.
Rau thơm: Rau kinh giới, rau mùi, thái nhỏ.
Nước mắm chua ngọt: Pha sẵn từ nước mắm, đường, dấm/chanh, tỏi ớt băm.

Cách trộn nộm thập cẩm tươi ngon

Sơ chế rau củ: Đu đủ xanh và cà rốt bào sợi sau khi sơ chế, trộn với chút muối để ra bớt nước, vắt nhẹ cho ráo rồi rửa sạch lại bằng nước đun sôi để nguội. Dưa chuột thái sợi hoặc lát mỏng.
Trộn nộm: Cho tai heo, thịt gà, đu đủ xanh, cà rốt, dưa chuột vào một tô lớn.
Pha nước trộn nộm: Pha nước mắm chua ngọt theo tỉ lệ: 2 muỗng canh nước mắm, 2 muỗng canh đường, 2 muỗng canh dấm (hoặc nước cốt chanh), 1 muỗng canh nước lọc, tỏi ớt băm nhỏ. Khuấy đều cho đường tan.
Hoàn thành: Rưới nước trộn nộm vào tô rau củ, trộn đều nhẹ tay để các nguyên liệu thấm vị. Để khoảng 15-20 phút cho nộm ngấm. Trước khi ăn, cho rau thơm và lạc rang giã dập vào trộn đều.

Dưa Hành Muối: Vị chua giòn khó cưỡng

Dưa hành muối là món ăn kèm không thể thiếu trong mâm cỗ Tết của người miền Bắc. Vị chua dịu, cay nhẹ và giòn tan của hành muối không chỉ giúp kích thích vị giác mà còn có tác dụng chống ngán hiệu quả sau khi thưởng thức các món ăn nhiều dầu mỡ. Dưa hành muối được ví như một “gia vị” làm tăng thêm sự hấp dẫn và cân bằng cho bữa ăn ngày Tết. Món ăn này thể hiện sự tinh tế trong ẩm thực miền Bắc, khi những nguyên liệu đơn giản lại có thể tạo nên hương vị khó quên. Học cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc không thể bỏ qua dưa hành muối.

Nguyên liệu làm dưa hành muối

Hành củ: 1 kg, chọn hành củ to, trắng, đều củ.
Nước: 1 lít.
Muối hạt: 50g.
Đường: 20g.
Giấm gạo: 50ml.
Ớt tươi: 2-3 quả (tùy khẩu vị).
Tỏi: 2-3 tép.
Phèn chua: 1 muỗng cà phê (để hành giòn hơn, không bắt buộc).

Các bước muối dưa hành

Sơ chế hành: Hành củ cắt rễ, bóc bớt lớp vỏ ngoài nhưng giữ lại lớp vỏ lụa mỏng bên trong. Rửa sạch. Ngâm hành vào nước vo gạo hoặc nước muối loãng có pha phèn chua khoảng 1-2 ngày, thay nước thường xuyên. Việc này giúp hành trắng, giòn và bớt hăng. Sau đó, vớt hành ra, rửa sạch, để ráo.
Pha nước muối: Đun sôi 1 lít nước, cho muối, đường vào khuấy tan. Để nước muối nguội hoàn toàn. Khi nước nguội, cho giấm vào khuấy đều.
Muối hành: Xếp hành vào hũ thủy tinh sạch, khô ráo. Cho tỏi thái lát, ớt thái lát vào cùng. Đổ nước muối đã pha nguội vào ngập hành.
Bảo quản: Dùng vật nặng (như đĩa sứ) chèn lên trên để hành luôn ngập trong nước muối. Đậy kín nắp hũ và để ở nơi thoáng mát. Sau khoảng 5-7 ngày là có thể dùng được. Dưa hành muối có thể bảo quản trong tủ lạnh để dùng dần.
Theo một nghiên cứu từ Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp năm 2021, dưa hành muối không chỉ là món ăn truyền thống mà còn chứa các probiotic có lợi cho hệ tiêu hóa.

Tết đến xuân về là dịp để mỗi gia đình cùng nhau quây quần bên mâm cỗ ấm cúng, thưởng thức những món ăn truyền thống và chia sẻ niềm vui. Hy vọng với những hướng dẫn chi tiết về cách nấu các món ăn ngày tết miền bắc trên đây, bạn sẽ có thể tự tay chuẩn bị một mâm cỗ Tết thật thịnh soạn, đậm đà hương vị quê hương và ý nghĩa, mang lại một khởi đầu năm mới an lành, hạnh phúc cho gia đình mình. Chúc bạn thành công và có một cái Tết thật ấm áp!